همانطور که می‌دانیم امروزه بیشتر معاملات تجاری و اقتصادی از طریق برگه بهاداری به نام چک انجام می‌شود این برگه را می‌توان یک نوع سند ارزشمند نامید. استفاده از این سند در معاملات گوناگون مزایای بی‌شماری دارد از جمله اینکه به آسانی و عین مبلغ معامله را می‌توان در آن درج نموده و به طرف مورد معامله تحویل داد زیرا خود این برگه دارای وجاهت قانونی و سندی معتبر می‌باشد. اما در استفاده از آن باید نهایت احتیاط را به خرج داد زیرا این برگه دارای پیچیدگی‌های قانونی خاصی می‌باشد و با یک سهل‌انگاری می‌تواند دردسرهای جبران‌ناپذیری به‌وجود بیاورد قوانینی که در استفاده از این برگه وجود دارد چه بسا دست کلاهبرداران و سوءاستفاده‌گران را بسته نگه می‌دارد.شخصی که اقدام به صدور چک می‌نماید باید در تاریخی که بر روی چک درج نموده پول نقد به اندازه چک صادره داشته باشد در غیر اینصورت دریافت کننده چک می‌تواند آن را برگشت زده و اقدامات قانونی را در مورد آن انجام دهد. در واقع در این زمان چک مورد معامله تبدیل به چک برگشتی و بلامحل مي‌شود. متأسفانه امروزه حجم زیادی از پرونده‌های قضایی را چک‌های برگشتی و بلامحل تشکیل داده‌اند و چک برگشتی تبدیل به بزرگترین معضل در معاملات شده است. البته صادرکنندگان چک اگر از برگ‌های چک به درستی استفاده نمایند هیچ مشکلی به‌وجود نخواهد آمد اما متأسفانه امروزه برخی از صادرکنندگان چک با علم به اینکه چک مربوطه به دلیل عدم موجودی برگشت خواهد خورد، اقدام به صدور چک نموده و در روند معاملات خلل به‌وجود می‌آورند. عده‌ای نیز برای اینکه در پرداخت وجه برای خودشان به اصطلاح زمان بخرند اقدام به صدور چک می‌کنند که البته در واقع با اینکار به خودشان لطمه وارد می‌شود زیرا سابقه خود را در بانک عامل از دست خواهند داد. چک سندی است معتبر که به اعتبار آن می‌توان معاملات خود را انجام داد و به نوعی در انجام معاملات ضامن و پشتوانه صادر کننده می‌شود پس بهتر است که این پشتوانه را سال‌های متمادی حفظ نماییم.
امروزه بانک‌ها حساب اشخاصی که برای چندین بار چک برگشتی و بلامحل داشته‌اند بررسی نموده و از دادن دسته چک جدید تا یک زمان مقرر به این اشخاص خودداری می‌نمایند. صادر کننده چک باید از حساب خود مطمئن شود سپس اقدام به صدور چک نماید. چک در واقع سندی است که به دارنده آن اجازه داده می‌شود تا معادل آن از بانک وجه برداشت شود اگر در سررسید چک وجه مورد نظر در حساب صادرکننده موجود نباشد چک برگشت خواهد خورد.
نحوه وصول چک برگشتی صیادی چگونه است؟
چک صیادی نوع جدیدی از چک می‌باشد که مطابق مقررات قانون جدید زیر نظر بانک مرکزی صادر می‌شود. رنگ برگ چک صیادی به رنگ بنفش می‌باشد که دارای شناسه صیادی نیز می‌باشد. این چک پس از درخواست مشتری از شعبه و استعلام وی توسط بانک مرکزی صادر می‌شود. امروزه به دلیل نظارت ناکافی بانک‌ها در روند صدور چک، افراد بسیاری که با مقررات چک هیچ آشنایی نداشته‌اند اقدام به دریافت چک نموده‌اند که طبیعتاً ناآگاهی از قوانین چک باعث برگشت چک‌ها شده و پرونده‌های زیادی در مراجع قضایی تشکیل شده است. همانطور که گفته شد چک صیادی از طریق سامانه صیاد و تحت نظارت بانک مرکزی صادر می‌شود چک صیادی تفاوت‌های عمده‌ای با چک‌های سنتی دارد.
یکی از مشکلات چک‌های جدید (صیادی) نحوه وصول و برگشت زدن آنها می‌باشد. چک‌های قدیمی که سامانه صیادی وجود ندارند طبق قوانین زمان خود وصول و برگشت خواهند خورد. ماده ۲۳ قانون جدید چک اعلام می‌کند: «دارنده چک می‌تواند با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت نسبت به کسری مبلغ چک از دادگاه اجرائیه دریافت نماید دادگاه نیز پس از بررسی اجرائیه را صادر می‌نماید.»
دارنده گواهی عدم پرداخت و چک برگشتی می‌تواند به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه نماید و دادخواست خود را ثبت نماید. در اینجا تفاوت چک‌های جدید (صیادی) با چک‌های قدیمی مشخص می‌شود. در چک‌های قدیمی لازم به صدور اجراییه و دریافت حکم قطعی نمی‌باشد. پس از اینکه درخواست اجرائیه پرونده به دادگاه ارجاع گردید، قاضی پس از بررسی در صورتی که در متن چک هیچ شرطی قید نشده و یا در متن چک قید نشده باشد که بابت تضمین معامله می‌باشد، برای صادر کننده و یا صاحب حساب اجراییه صادر می‌نماید. در اینجا صادر کننده تا 10 روز پس از صدور اجرائیه مهلت دارد تا نسبت به بدهی خود اقدام نماید یا با دارنده چک موافقت نماید تا مالی را معرفی نماید. در غیر اینصورت بر اساس درخواست دارنده چک، و بر طبق قانون محکومیت‌های مالی، اجرائیه را به اجرا گذاشته، اموال محکوم‌علیه را توقیف و یا دستور جلب وی را صادر می‌نماید.
وصول چک برگشتی از بانک
طبق مواردی که بانک درنظر گرفته است ممکن است چک برگشت بخورد اما هر چکی که برگشت می‌خورد عملاً پرداخت نشدنی و بلامحل نیست دارنده چک می‌تواند از طریق اقدام قانونی حقوقی و یا کیفری نسبت به وصول چک اقدام نماید. مواردی وجود دارد که بر مبنای آن می‌توان چک را برگشتی دانسته و اقدامات لازم جهت وصول آن را انجام داد:
- زمانی که صادر کننده چک در موقع مقرر پول کافی در حساب خود نداشته باشد.
- زمانی که صادرکننده چک با علم به اینکه حسابش مسدود می‌باشد اقدام به صدور چک نماید و یا پس از صدور چک حساب خود را مسدود نماید.
- زمانی که صادرکننده چک به بانک اعلام نماید که به دارنده چک وجهی پرداخت نشود.
- در صورتی که چک به همراه خط خوردگی، عدم مطابقت امضاء، تنظیم شده باشد و از پرداخت وجه به دارنده چک ممانعت شود.
به طور کلی سه روش برای وصول چک از بانک وجود دارد:
- زمانی که از صادر کننده چک شکایت شود که در این صورت منجر به مجازات و جریمه نقدی می‌شود. البته در این روش باید درخواست مطالبه وجه چک را نماییم زیرا اگر از صادر کننده چک شکایت شود فقط وی مجازات می‌شود اما وجه وصول نمی‌شود.
- روش دوم وصول چک برگشتی، وصول چک به روش ثبتی است در این روش باید به اداره ثبت اموالی از صادر کننده چک معرفی شود.
- روش سوم برای وصول چک برگشتی روش کیفری است. این روش تأثیر بیشتری داشته و صادرکننده چک برای عدم مجازات کیفری مجبور به پرداخت وجه چک می‌شود.
شکایت چک برگشتی شهرستان
همانطور که می‌دانیم امروزه استفاده از چک در بین مردم افزایش چشمگیری داشته و مردم به جهت تسهیل در امورات خود از این سند تجاری استفاده می‌کنند. بنابراین عموم مردم باید به قوانین چک آگاه بوده و از بروز مشکلات مربوط به آن جلوگیری نمایند.
شکایت از چک برگشتی شهرستان تفاوت چندانی با برگشت زدن دیگر انواع چک ندارد فقط لازم است تا مراجع مخصوص برای رسیدگی به شکایات به درستی انتخاب شده باشند و برای ثبت شکایت خود از وکیلی خبره و آگاه استفاده نموده و حقوق از دست رفته خود را احیا نماییم. چک برگشتی حقوقی و کیفری هر دو قابل وصول می‌باشند و تقسیم‌بندی آن به دو نوع حقوقی و کیفری ربطی به قابل وصول بودن یا نبودن چک ندارد اما در پیگیری کیفری از منظر دادگاه‌ها با هم متفاوت می‌باشند. چک برگشتی شهرستان وقتی حقوقی باشد صادرکننده آن قابل مجازات نمی‌باشد اما چک برگشتی شهرستان وقتی کیفری شود قابل مجازات می‌باشد. اگر چک مربوط به شهرستان باشد و برگشت بخورد برای طرح دعوای حقوقی باید در محل اقامت خوانده دعوا، اقدامات قضایی انجام شود اگر خوانده در شهرستان باشد اقامه دعوا باید در همان شهرستان انجام شود در مواردی هم می‌توان در تهران اقدام نمود که آن هم به چک و قراداد طرفین دارد. در دعوای کیفری نیز باید در همان محل وقوع جرم، اقدامات قضایی را انجام داد. در دعوای کیفری محل وقوع جرم محل و بانکی هست که چک برگشت خورده است.
طرح دعوای حقوقی چک برگشتی چگونه است؟
امروزه دفاتر خدمات قضایی برای ثبت شکایت و دادخواست به طور کامل معرف حضور عموم مردم می‌باشند برای مطالبه وجه چک باید دادخواست خود را از طریق دفاتر خدمات قضایی به دادگاه مربوطه ارسال نماییم حال این دادگاه می‌تواند دادگاه محل صدور چک و یا دادگاه محل اقامت خوانده (صادر کننده چک) باشد.حال ببینیم طی چه مراحلی می‌توان طرح دعوا برای چک برگشتی را مطرح نماییم؟
در صورتی که دادخواست ارائه شده ایرادی نداشته و به تائید دادگاه صالح رسیده باشد، برای تعیین وقت رسیدگی، پرونده به قاضی سپرده می‌شود قاضی پس از بررسی زمان رسیدگی را اعلام می‌نماید. منشی دادگاه با توجه به حجم پرونده‌های شعبه وقت اعلام شده را به طرفین اعلام می‌نماید. امروزه با وجود سامانه «ثنا» و عضویت عموم جامعه در این سامانه، ابلاغات الکترونیکی از طریق این سامانه و با توجه به کد ملی به آنها اعلام می‌شود. در صورتی که شخصی در سامانه «ثنا» ثبت‌نام نکرده باشد ابلاغ وی از طریق آدرسی که در گواهی نامه‌عدم پرداخت درج شده، ارسال خواهد شد. پس از ابلاغ به طرفین، هر دو در جلسه حضور پیدا می‌کنند و به مشکل آنها رسیدگی خواهد شد. پس از طرح دعوای حقوقی توسط خواهان و پس از استماع خوانده جلسه دادگاه تمام شده و ختم جلسه رسیدگی اعلام می‌شود و پرونده برای صدور حکم نهایی آماده می‌شود. صدور رای باید یک ظرف مدت هفته پس از اتمام جلسه دادگاه اعلام شده و به خواهان اعلام شود. اگر رای صادره به نفع خوانده نباشد می‌تواند درخواست تجدیدنظر خواهی نماید. در اینجا هزینه تجدیدنظر خواهی از خواهان دریافت می‌شود و پرونده به دادگاه تجدیدنظر خواهی ارسال خواهد شد و به خواهان مبنی بر تجدیدنظر خواهی خوانده نیز ابلاغ ارسال می‌گردد. خواهان می‌تواند لایحه اعتراضی را مطالعه نماید و ظرف مدت ۱۰ روز پاسخی برای خوانده آماده و تحویل شعبه نماید که این کار می‌تواند در دفاتر خدمات قضایی انجام شود.
نتیجه
دفاع و پاسخگویی در جلسه طرح دعوا و پاسخگویی به طرف مقابل نیازمند اطلاعات کافی بر قوانین می‌باشد. در جلسه رسیدگی باید قدرت پاسخگویی بالای داشت ممکن است در جلسه دادگاه آماده پاسخگویی به برخی ادعاهای طرف مقابل را نداشته باشیم اما بعد از اتمام جلسه پاسخ درستی به ذهنمان خطور نماید، اما دادگاه پس از خاتمه جلسه چنانچه پاسخ موجه و صریحی داشته باشید آن را نمی‌پذیرد. پس بهتر است قبل از اینکه در جلسه دادگاه حضور پیدا نماییم از راهنمایی‌ها و مشاوره‌های وکیلی دانا و حاذق کمک گرفته شود تا در موقع لزوم پاسخ مناسبی به صحبت‌های مطرح شده داشته باشیم. موسسه حقوقی و داوری بین‌المللی قانون طاها با داشتن وکلای مجرب و با تجربه آماده خدمات‌رسانی در کلیه دعاوی کیفری و حقوقی می‌باشد. جهت ارتباط با موسسه حقوقی و بین‌المللی قانون طاها با شماره تماس 229081111-021 تماس حاصل نمایید.
