آیا محکومیت تعزیراتی سو سابقه محسوب می شود؟

برخی از جرایم وجود دارند که از نظر شرع نمی‌توان مجازات و محکومیتی برای آن مشخص نمود و این وظیفه قانون‌گذار است که میزان و نوع مجازات را معین نماید. این مجازات می‌تواند از شدیدترین نوع مجازات شروع و به حداقل آن خاتمه پیدا کند. البته در برخی موارد و با صلاحدید و تشخیص قانون‌گذار، نوع جرم می‌تواند به مجازات نقدی تبدیل شود. حکم تعزیری بعد از قطعی شدن قابل  اجرا می‌باشد و مجرم بعد از این حکم در بازداشت قرار می‌گیرد اما برخی اوقات بنا بر مصلحتی این حکم از جانب دادگاه می‌تواند به تعویق افتاده و یا مجازات دیگری جایگزین آن شود. اخیراً برای کاهش تعداد مجرمین محکوم به حبس تعزیری طرحی به مجلس ارائه گردیده و به تصویب نیز رسیده است. همانطور که گفت شد مجازات تعزیری دارای هشت درجه می‌باشد که بر حسب نوع جرم و شدت آن در درجه یک تا هشت قرار می‌گیرد مثلاً فردی که به شخص مقابل خود توهین نماید، به مجازات درجه ۷ محکوم می‌شود. در مجازات تعزیری قاضی تصمیم‌گیرنده است و میزان جرم را مشخص می‌کند اما در مجازات حد، این تصمیم برعهده شرع و شارع می‌باشد. در مجازات تعزیری سوابق و سوءپیشینه مرتکب مورد بررسی قرار می‌گیرد و بر تصمیم‌‌‌گیری قاضی تأثیر مستقیمی دارد. تخفیف و یا تعلیق و سایر تعزیرات دیگر برعهده قانون می‌باشد مقدار، کیفیت و نوع حکم تعزیراتی نیر برعهده قاضی می‌باشد. قاضی می‌تواند بر اساس روحیات و شیوه انجام جرم  توسط مجرم حکم تعزیری وی را مشخص نماید. در محکومیت جزایی مسائل مختلفی می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد و در آخر این قاضی هست که نوع مجازات مجرم را تعیین می‌کند. محکومیت کیفری در جرایم عمدی باعث سوءپیشینه می‌شوند. عفو و بخشیدگی محکومین تعزیراتی برای افرادی که قصد جبران دارند حائز اهمیت می‌باشد.

به هرحال شخصی که مرتکب خطا شده و در قانون و شرع برای اشتباه و جرم او حد و مجازاتی تعیین شده است لاجرم باید مجازات خود پذیرا باشد اما گاهی جرم متهم به حدی است که مشمول بخشودگی و تخفیف نمی‌باشد زیرا گذشت از جرم وی صدمات و اثرات جبران‌ناپیری بر عموم جامعه خواهد گذشت. در اینجا صلاحدید قاضی و قانون در محکومیت‌های تعزیراتی نقش مؤثری دارد. زیرا جرم محکوم قابل تبدیل می‌باشد اما در محکومیت‌عای تعزیراتی که شرع تصمیم‌گیرنده هست دیگر قابل تبدیل و تخفیف نمی‌باشد

حذف شدن سوءسابقه

برخی از افراد برای استخدام در ارگان‌های دولتی نیاز به برگه سوءپیشینه دارند. گاهی اوقات ممکن است بر اثر انجام جرایم غیر عمد پایمان در کلانتری باز شده و مدت محدودی در بازداشت بوده باشیم مثل جرایم رانندگی. این نوع از جرایم شامل محکومیت کیفری نمی‌باشد و باعث به‌وجود آمدن سوءپیشینه نمی‌گردد. این نوع از خطا در زمره جرایم تعزیراتی می‌باشد که قابل گذشت و یا قابل تغییر و تبدیل بوده و بعد از گذشت مدتی و با تقاضای خود شخص می‌توان اقدام به  حذف این سوءسابقه نمود. متأسفانه امروزه مردم تصور می‌کنند فردی که خطایی را مرتکب می‌شود سابقه کیفری پیدامی‌کند و دیگر قابل اعتماد نمی‌باشد در نتیجه وی را از جامعه طرد کرده و به وی هیچ تصدی و شغلی داده نمی‌شود. جرایم را می‌توان از نظر نوع ارتکاب به دو دسته تقسیم نمود. تعزیراتی و کیفری. جرایم تعزیراتی سوءسابقه نمی‌شوند اما محکومین کیفری تا اتمام مدت مشخص شده از حقوق اجتماعی برخوردار نمی‌باشند . بعد از گذراندن مدت مشخصی که قانون برای آنها تعیین نموده محکومیت و اجرای حکم، رفع اثر می‌گرددد. برای مثال مجرمی که مرتکب قتل یا حبس ابد شده است اگر در طول مدت حبس شاکی وی اعلام گذشت نماید، از زمان توقف اجرای حکم تا هفت سال دارای سوءسابقه می‌شود و بعد از گذشت هفت سال سوءسابقه وی پاک خواهد شد. اگر دلایل و مستندات نوع جرم تعزیری توسط محکوم تعزیری قابل تبدیل و گذشت باشد می‌تواند از این ارفاق استفاده نماید. برخی از محکومیت‌های تعزیری به سبب نوع ارتکاب، می‌تواند ایجاد سوءسابقه نماید و محکوم را برای مدت محدودی از حقوق اجتماعی محروم سازد اما بعد از زمان تعیین شده توسط قانون، سابقه و پیشینه مجرم از سابقه وی حذف می‌شود. او می‌تواند با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و از طریق سامانه ثنا درخواست پاک شدن سوءپپشینه را داده و در صورت نیاز گواهی عدم سوءپیشینه نیز دریافت نماید. سوءپیشینه فقط توسط قانون مشخص می‌شود. قابل ذکر است که حضور در دادگاه و یا صدور حکمی که هنوز قطعیت آن مشخص نیست سوءپیشینه به حساب نمی‌آید. برای پاک کردن سوءپیشینه می‌توان به سامانه قوه قضاییه وارد شده و سپس وارد صفحه  «عدل ایران» شویم و توسط لینک‌های مربوطه شده و در خواست خود را در آنجا ثبت نماییم.

سوءسابقه محکومیت تعزیراتی

مفهوم کلمه تعزیر یعنی کمک و  مساعدت. حال این را چرا در مورد مجرم به کار می‌برند؟ زیرا به مجرم کمک می‌شود تا از انجام کار خلاف باز داشته شود. در واقع مجرم تعزیری کسی است که به علت انجام کار خلاف باید ادب شود اما در مجازات غیر تعزیری دیگر مسئله ادب و راهنمایی وجود ندارد بلکه مجرم باید به مکافات عملی که انجام داده برسد زیرا غیرقابل تخفیف و گذشت است مگر اینکه شاکی از انجام مجازات صرفنظر کند مثل: قتل عمد یا قطع عضو. قاعدتاً از بین بردن و محو کردن سوءسابقه مجازاتی که غیر قابل گذشت است روند طولانی و شرایط خاص خودش را دارد و هر مجازات کیفری بر حسب نوع ارتکاب نیز مدت متغیری برای از بین بردن سابقه آن دارد. قانون برای برخی از جرایم کیفری مدت ۷ سال، برخی مدت 3 سال و برخی مدت ۲ سال برای از بین بردن سابقه آن، مشخص نموده است و این نیز یکپارچه و عمومی است اما همانطور که گفته شد سابقه محکومیت تعزیراتی ماندنی  نیست و از همان ابتدا که مجرم مرتکب آن می‌شود اصلاً شامل وی نمی‌شود. در اتهاماتی که متهم به علت سرقت یا اعتیاد چند روزی را بازداشت بوده و به زندان رفته تا زمانی که اتهام وی به محکومیت تبدیل نشده باشد مشکلی برای وی به‌وجود نمی‌آورد. برخی از محکومین تعزیراتی می‌توانند بعد از مساعدت به آنها به راحتی در فعالیت‌های اجتماعی شرکت نموده و حتی به انجام امور قانونی منجمله انتقال سند به نام خود، اقدام نمایند. گاهی اوقات اگر محکومین تعزیراتی را به درستی کمک نماییم دیگر تبدیل به محکومین کیفری نمی‌شوند زیرا هیچ فردی دوست ندارد که به یک مجرم حرفه‌ای و خطرناک تبدیل شود.

سوء پیشینه محکومیت کیفری

همانطور که گفته شد مجازات محکومین کیفری را قانون مشخص می‌نماید و همچنین در سابقه مجرم نیز ثبت می‌شود و در زمان لزوم به عنوان سوءپیشینه مجرم در نظر گرفته می‌شود. متأسفانه مجرمی که سوءپیشنیه پیدا می‌کند برای مدتی از کلیه حقوق اجتماعی محروم می‌گردد که به این حالت مجازات تبعی گفته می‌شود یعی مجرم علاوه بر اینکه باید تاوان و مجازات جرم انجام شده را پرداخت کند، از جنبه عمومی نیز باید مجازات گردد که این به عنوان حکم در هیچ جایی ثبت و منظور نمی‌گردد. سوءپیشینه محکومین کیفری از نوع تبعی می‌باشد یعنی به دنبال مجازات اصلی که برای محکومین کیفری در نظر گرفته می‌شود برخی از جرایم خود به خود به مجرم تحمیل می‌شود. مجرمی که دارای سوءپیشینه کیفری می‌باشد دیگر صلاحیت انجام برخی امور را  نداشته و نمی‌تواند تا به سر آمدن مدت محکومیت در فعالیت‌های اجتماعی حضور داشته باشد. به عنوان مثال کسی که مرتکب قتل شد چنانچه حکم وی متوقف شود بعد از گذشت هفت سال می‌تواند در فعالیت‌های  اجتماعی شرکت داشته باشد و سابقه کیفری وی از بین خواهد رفت. برای از بین بردن سوءپیشینه محکومیت کیفری نیازی به دادگاه و مرجع قضایی نمی‌باشد بلکه بعد از منقضی شدن مدت محکومیت، طی یک فرایند اداری موضوع به مراجع ذیصلاح اطلاع داده می‌شود و محکومیت وی از سابقه‌اش پاک خواهد شد. در برخی از محکومیت‌های کیفری تا اتمام مدت محکومیت، مجرم از برخی امور منع می‌شود:

1. نامزد انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر
2. عضو شدن در شورای مصلحت نظام، شورای نگهبان، تصدی معاونت ریاست جمهوری
3. ریاست دادستانی کل کشور، ریاست قوه قضائیه، ریاست دیوان عدالت اداری
4. اشتغال به عنوان وکیل دادگستری، ریاست دفاتر ثبت اسناد رسمی و ازدواج و طلاق
5. انتخاب شدن به عنوان قیم، متولی، امین و متولی موقوفات
6. انتخاب شدن به عنوان داور یا کارشناس مراجع رسمی

و اموری این‌چنینی. البته در بعضی از بندهای فوق در برخی امور محرومیت به طور دائمی می‌باشد: همچون بند الف.

برای دریافت سوءپیشینه کیفری پس از مراجعه به پلیس+10 و ارائه کپی مدارک شخصی و پرداخت مبلغ 25 هزار تومان (به حساب نیروی انتطامی و ذیحسابی دادگستری استان تهران) و تکمیل فرم درخواستی، می‌توان اقدام به دریافت آن نمود. البته امروزه می‌توان به‌صورت اینترنتی نیز اقدام به دریافت سوءپیشینه کیفری نمود. برای اینکار اول باید در سامانه ثنا ثبت نام نموده باشیم زیرا داشتن کد ثنا الزامی می‌باشد. بعد از آن وارد سامانه عدل ایران شده و درخواست سوءپیشینه می‌نماییم.

جرائم قابل گذشت در سوءپیشینه کیفری

گذشت به معنای بخشش است و زمانی که شخص زیان دیده از حق خود می‌گذرد در واقع از مجازات مجرم صرفنظر کرده است البته برخی از جرایم هستند که غیرقابل گذشت هستند و صرفاً شامل تخفیف می‌‌شوند. رسیدگی و تعقیب جرائم قابل گذشت به شکایت شاکی بستگی دارد. در آیین دادرسی کیفری در جرایم قابل گذشت، شروع آن با شکایت شاکی و خاتمه آن با بخشش و گذشت وی می‌باشد. در واقع در جرایم قابل گذشت مجرم شاکی خصوصی دارد و با اعلان گذشت شاکی از مجازات متهم صرفنظر می‌شود. در اصل قانون بیان شده است که هیچ جرمی قابل گذشت و بخشش نیست مگر اینکه این جرایم را قانون مشخص کرده باشد. برخی از جرایم علاوه بر  اینکه باعث متضرر شدن شاکی می‌شود از جنبه عمومی نیز اهمیت دارد و حتی برخی از آنها بیشتر جنبه عمومی دارند تا خصوصی زیرا وجدان جامعه را جریحه‌دار می‌نماید. از این رو قانون جرایم را به دو دسته قابل گذشت و غیر قابل گذشت تقسیم نموده است. در جرایم قابل گذشت شاکی می‌تواند اعلام گذشت نماید. اما در برخی از جرایم که مسئله حق‌الناس در میان است این‌گونه نیست. با بخشش و اعلان شاکی، پرونده مجرم بسته خواهد شد زیرا جرایم قابل گذشت از جنبه خصوصی جرمی که اتفاق افتاده بررسی می‌شوند.

اعلام گذشت شاکی در جرائم قابل گذشت شرایطی دارد که اهم آن عبارتند از:

• الف)- شاکی باید با بیانی شیوا و صریح اعلان گذشت نماید. باید در متن کلام وی کاملاً مشخص باشد که وی قصد گذشت و بخشش را دارد کلمه «شکایتی ندارم» و یا «بخشیدم» باید به صورت صریح ببان شود.
• ب)- شاکی نباید قصد بخشش مشروط داشته باشد زیرا جرایم قابل گذشت شرط ندارند.
• ج)- در جرائم قابل گذشت، رضایت و بخشش شاکی می‌تواند شفاهی، کتبی، رسمی و یا غیررسمی باشد. شاکی می‌تواند اعلام رضایت خود را به‌صورت نوشته به دادگاه ارائه نماید اما در اعلام گذشت رسمی باید آن را به‌صورت کتبی در کلانتری یا دفتر اسناد رسمی تنظیم نماید.

اعلام گذشت شاکی برای رضایت و گذشت از مجرم زمان مشخص ندارد یعنی در هر مرحله از روند رسیدگی پرونده می‌تواند اعلام گذشت نماید. حتی بعد از اینکه حکم نهایی صادر شد، شاکی می‌تواند از جرم متهم چشم‌پوشی نموده و از آن گذشت نماید که در این مرحله حکم صادر شده اجرا نخواهد شد. جرائم قابل گذشت بیشتر جنبه خصوصی دارد و بیشتر شاکی متضرر شده است به همین دلیل گذشت و بخشش متهم در اختیار شاکی مي‌باشد.

محکومیت‌هایی که باعث سوءسابقه می‌شوند

به طورکلی جرايم عمدی باعث ایجاد سوءسابقه می‌شوند. اگر فقط صرفاً از شخصی شکایت شده و به دادسرا احضار شود و یا بی دلیل  در بازداشت موقت باشد باعث ایجاد سوءسابقه نمی‌شود. در جرایمی که باعث به‌وجود آمدن سوءسابقه می‌شوند فرد به صورت موقت یا دائم اعتبار خود را از دست می‌دهد که البته سلب اعتبار شخص طبق قانون و بر اساس قانون می‌باشد. جرائمی که باعث ایجاد سوءپیشینه عبارتند از:

1. جرائمی که باعث قصاص می‌شوند مثل قتل.
2. جرائمی که منجر به حبس ابد متهم می‌شود مثل شخصی که بیشتر از سه بار سرقت کرده باشد.
3. جرائمی که متهم مرتکب نقص عضو طرف مقابل خود شده باشد.
4. جرائمی که مجازات آن قصاص عضو می‌باشد و مجرم باعث قطع عضو شاکی شده باشد.
5. مجرمینی که محاربه هستند و باعث نفی بلد شده‌اند.
6. مجرمینی که حبس آنها از نوع درجه پنج می‌باشد مثل آدم‌ربایی.
7. مجرمینی که مجازات آنها شلاق حدی می‌باشد مثل شرابخواری.

برخی از محکومیت‌ها مؤثر و برخی محکومیت‌ها غیرمؤثر هستند. در محکومیت‌های مؤثر علاوه بر مجازات متهم، وی از برخی حقوق اجتماعی و شهروندی محروم می‌شود که برخی از جرایم شامل محرومیت‌های دائمی می‌باشند یعنی افراد تا آخر عمر شامل محکومیت و سوءپیشینه کیفری خواهند شد. اما در محکومیت‌های غیرمؤثر این چنین نیست.

 نتیجه:

قانون برای حمایت از کسانی که مرتکب جرم تعزیراتی شده و به پرداخت جریمه متهم شده‌اند شرایطی را فراهم آورده تا آنان بتوانند با تقسیط بدهی خود تخلف خود را جبران نمایند البته در این حالت قانون شرایط مجرم را سنجیده و پس از اینکه اطمینان حاصل کرد که شخص مرتکب توانایی پرداخت جریمه را به‌صورت کلی ندارد آن را تقسیط می‌نماید. تقسیط عاقلانه‌ترین راهی است که قانون برای زندانی نشدن متخلفین تعزیراتی در نظر گرفته است زیرا با این راه حل هم دولت بدهی‌های خود را زودتر حصول مي‌نماید و هم از زندانی شدن متخلف جلوگیری به‌عمل می‌آید زیرا زندانی شدن متخلف صدمات جبران‌ناپذیری به وی و خانواده وی وارد می‌سازد. امکان دارد در بعضی از جرایم کیفری، متهم از دریافت ابلاغیه سرباز زند و یا در موقع مقرر از جانب دادگاه، خود رابه مراکز ذیربط معرفی نکند، باید توجه داشت در این حالت نیز سابقه برای وی منظور می‌گردد. اما این حالت در جرایم تعزیراتی وجود ندارد. در محکومیت‌های تعزیراتی سوپپشینه نه برای متهم و نه برای خانواد وی به‌وجود نمی‌آید.