این روزها به دلیل مشکلات اقتصادی حاکم بر جامعه برخی از مراکز کسب وکار به تعدیل نیرو روی آورده‌اند. بیمه‌شده‌ای که بیکار شده و این بیکاری با میل و رضایت وی نبوده است می‌تواند طبق قانون کار از بیمه بیکاری استفاده نماید. هرچند که این شخص همچنان آماده به کار و فعالیت می‌باشد اما به دلیل ناخواسته تسلیم معضل بیکاری شده است. گاهی این بیکاری به دلیل تغییر ساختار اقتصادی به تشخیص مرجع مربوطه طبق تشخیص شورای عالی کار به‌وجود می‌آيد، در اینجا شخص بیمه شده بیکار موقت خوانده شده و مشمول بیمه بیکاری می‌شود. گاهی اوقات شخص بیمه شده بر اثر حوادثی نظیر سل، زلزله، جنگ و….کار خود را از دست می‌دهد که وی نیز می‌تواند از خدمات بیمه بیکاری استفاده نماید. بیمه بیکاری یکی از تدابیر مهم قانونگذار در جهت حمایت از کارگر می‌باشد. کسی که به میل و اراده خود بیکار شده است طبیعتاً نمی‌تواند از بیمه بیکاری استفاده نماید. اما تشخیص اینکه شخص با اراده و میل خود ترک کار نموده و یا بدون اراده و جبر بیکار شده است برعهده نمایندگان اداره کار و سازمان تأمین اجتماعی می‌باشد این تیم دلیل بیکاری کارگر را بررسی نموده و صلاحیت دریافت بیمه بیکاری را تائید خواهند نمود. اما در این راه هستند افرادی که با تبانی و آماده کردن مستندات غیرقانونی اقدام به دریافت بیمه بیکاری می‌کنند که البته این افراد زیر ذره‌بین کارشناسان اداره کار قرار گرفته و بطور دقیق شرایط آنها مورد بررسی خواهد گرفت.
در ایران قانون بیمه‌کاری و نحوه اجرای آن، مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های صادره وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی می باشد. علاوه بر این رای وحدت رویه دیوان عدالت اداری نیز یکی از منابعی است که شرایط برخوردای از بیمه بیکاری را مورد بررسی قرار می‌دهد. از یک طرف برخی اوقات با طولانی شدن دوره بیکاری امکان دارد افراد به مشاغل با دستمزد کمتر روی بیاورند و از طرفی دیگر طول دوره بیکاری باعث می‌شود تا افراد بیکار برای پیدا نمودن شغل مناسب مهارت خود، فرصت بیشتری داشته باشند. طبق بررسی و آمارهای کسب شده اکثر افرادی که دریافت کننده بیمه بیکاری هستند غالباً زیر دیپلم و از نظر میزان سن زیر ۳۵ سال هستند. میزان دریافت بیمه بیکاری درصد متوسطی از دستمزد قبل از بیکاری می‌باشد که در اکثر کشورها برای جبران آن یارانه‌ای نیز به همراه این حقوق در نظر گرفته شده است. با توجه به باورها و آموزه‌های دینی و اسلامی و سامان بخشیدن به وضعیت نامطلوب بیمه بیکاری و شرایط بازار کار در کشور ایران، بررسی نظام بیمه بیکاری و ارائه راهکارهایی جهت توزیع درست منابع بین افراد جامعه از اهمیت ویژ‌ه‌ای برخوردار می‌باشد تا توسط آن توزیع کرامت انسانی افراد جامعه حفظ گشته و این افراد بتوانند از امنیت اجتماعی نیز برخوردار باشند.
تبعات شکایت از کارفرما جهت بیمه بیکاری
دریافت بیمه بیکاری بیمه شده باید دادخواست ارائه نماید. برگه‌های دادخواست بیمه بیکاری در محل ادارات کار عرضه می‌گردد پس از تنظیم برگه دادخواست باید آن را به اداره کار ارسال نمایند البته این برگه می‌تواند توسط کارگر و یا وکیل وی تنظیم و ارسال شود و هیچ شخص دیگری اجازه تنظیم و ارسال این لایحه را ندارد. کارگر باید در تنظیم متن دادخواست شکایت از کارفرما جهت بیمه بیکاری، دقت لازم را داشته باشد زیرا آنچه در دادخواست خود بابت شکایت از کارفرما ثبت خواهد کرد می‌تواند در آینده تبعاتی برای وی داشته باشد به همین دلیل باید از تنظیم این دادخواست در کافی‌نت‌ها و یا دفاتر پیشخوان خودداری نماید و متن دادخواست با اطلاع از تبعات قانونی آن تکمیل شود که بهتر است از مشاورین آگاه در این امور کمک گرفته شود. گرفتن بیمه بیکاری در دریافت بازنشستگی تأثیر دارد زیرا میزان دریافت بازنشستگی به پرداخت بیمه دو سال آخر بستگی دارد. بنابراین بهتر است دوسال آخر بازنشستگی از بیمه بیکاری استفاده نشود اگر لازم شد که دو سال آخر بازنشستگی از بیمه بیکاری استفاده شود بهتر است که از وکیل آگاه به این مسئله کمک گرفت.
نحوه شکایت از کارفرما جهت بیمه بیکاری
گاهی اوقات کارفرما بدون دلیل و قبل از پایان مهلت قرارداد با کارگر، اقدام به اخراج کارگر می‌نماید. برای تنظیم شکایت از کارفرما جهت اخراج بی‌مورد، کارگر باید به دفاتر پیشخوان مراجعه و احراز هویت خود را تائید نماید پس از آن از طرف سامانه اداره کار یک نام کاربری به همراه رمز به وی داده می‌شود پس از اینکه کارگر با این رمز وارد سامانه اداره کار شد، می‌تواند دادخواست خود را ثبت نماید و به اداره محل کار خود ارسال نماید. در این مرحله می‌توان اقدام به شکایت از کارفرما جهت بیمه بیکاری نموده و فرم مربوط بدان را تنظیم نمود. طبق قانون اداره کار بیمه شده‌ای که به صورت غیر ارادی از کار خود اخراج شده است، باید ظرف 30 روز از تاریخ بیکاری موضوع خود را به اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی اطلاع داه و آمادگی خود را جهت اشتغال به کار اعلام نماید. برای شکایت از کارفرما و دریافت بیمه بیکاری می‌توان از وکلای متخصص در زمینه دیوان عدالت اداری کمک گرفت. این وکلا کاملاً به امور دیوان عدالت اداری آشنایی داشته و با توجه به دانش و تجربه خود می‌توانند به صورت تضمینی پرونده‌های بیمه بیکاری مربوط به تأمین اجتماعی را پیگیری نمایند.
جهت دریافت بیمه بیکاری، کارگر باید 6 ماه سابقه پرداخت حق بیمه را داشته باشد یعنی کارگر قبل از اینکه بیکار شود باید این سابقه را داشته باشد. طبق توافق اداره کار و تأمین اجتماعی چنانچه کارگری سابقه یکسال فعالیت در آخرین محل کار خود را داشته باشد، می‌تواند از طریق شکایت به دیوان عدالت اداری از خدمات بیمه بیکاری استفاده نماید البته تمامی این مراحل باید با تشخیص هیات‌های اداره کار باشد و این هیات نتیجه بررسی خود را به اداره تأمین اجتماعی اعلام خواهد نمود.
شرایط دریافت بیمه بیکاری چگونه است؟
افرادی می‌توانند اقدام به دریافت بیمه بیکاری نمایند که دارای شرایط زیر باشند:
- افرادی که به صورت غیرارادی بیکار شده‌اند.
- بازنشسته، از کارافتاده و یا مستمری بگیر نباشند.
- قبل از بیکار شدن سابقه پرداخت ۶ ماه حق بیمه را داشته باشند.
- در آخرین کارگاهی که مشغول به کاربودند حداقل یکسال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند.
- تبعه کشورهای بیگانه نباشند.
- افرادی که بر اثر حوادث طبیعی مثل سیل، زلزله بیکار شده‌اند نیاز به سابقه پرداخت بیمه ندارند و شامل دریافت حق بیمه می‌شوند.
- مشاغل آزاد و افرادی که اختیاری حق بیمه خود را پرداخت می‌کنند شامل بیمه بیکاری نمی‌شوند.
- افرادی که به‌‌ٌصورت فصلی کار می‌کنند در صورتی که در بین فصل کار اخراج شده باشند و تشخیص داده شود که بیکاری آنها غیرارادی بوده است، مشمول دریافت بیمه بیکاری می‌شوند.
- اموراتی که ماهیت دائمی دارد، با تشخیص اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی چنانچه کارگر در پایان قرارداد کار بیکار شده و در آخرین کارگاه سابقه پرداخت یکسال حق بیمه را داشته باشد، مشمول دریافت بیمه بیکاری می‌باشد.
- اگر بیمه شده‌ای دو ماه پس از گذراندن سربازی به محل کار خود بازگردد اما کارفرما وی را جهت کار نپذیرد پس از طی مراحل و بررسی شرایط وی می‌تواند از بیمه بیکاری برخوردار شود.
مدارک و نحوه ثبت‌نام بیمه بیکاری
جهت ثبت‌نام دریافت بیمه بیکاری به دو روش حضوری و اینترنتی می‌توان اقدام نمود. برای مراجعه حضوری مدارک زیر الزامی می‌باشد:
۱)- اصل و کپی آخرین قرارداد کاری
۲)- 4 قطعه عکس 4*3
۳)- اصل و کپی مدارک تحصیلی و گواهی‌های فنی
۴)- اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه
۵)- اصل و کپی کارت ملی
۶)- اصل و کپی گواهی کار
۷)- اصل و کپی کارت پایان خدمت (جهت آقایان)
۸)- کپی صفحه اول دفترچه بیمه
۹)- معرفی نامه کارفرما
در معرفی‌نامه‌ای که کارفرما برای اداره کار استان صادر می‌نماید باید دلیل ناخواسته بیکار شدن کارگر را با ذکر زمان آن، به صورت مکتوب اعلام نماید. این تاریخ باید یک روز پس از پایان قرارداد و آخرین روز ذکر شده در لیست بیمه باشد.
برای ثبت نام غیرحضوری و دریافت بیمه بیکاری می‌توان به آدرس bimebikari.mcls.gov.ir مراجعه و ثبت‌نام نمود. پس از وارد شدن به این سایت طبق مراحل گفته شد ثبت‌نام انجام خواهد شد.
مدت زمان و مبلغ پرداختی بیمه بیکاری
در درجه اول طبق سوابق پرداخت حق بیمه، به کارگر بیمه بیکاری پرداخت می‌شود. اما به طور میانگین برای افراد متاهل 50 ماه و برای افراد مجرد 36 ماه پرداخت می‌گردد. باید یادآور شد هیچ محدودیتی در دفعات استفاده از بیمه بیکاری وجود ندارد اما می‌توان گفت که استثنائاتی وجود دارد و آن هم این است که افراد مسن مشمول بیمه بیکاری که در زمان بیکار شدن با سابقه پرداخت حق بیمه 10 سال و سن بالاتر از 50 سال، تا رسیدن به بازنشستگی می‌توانند از بیمه بیکاری استفاده نمایند.
محاسبه میزان بیمه بیکاری 55 درصد از میزان دستمزد بیمه شده می‌باشد که اگر بیمه شده تا ۴ نفر را تحت تکفل خود داشته باشد به ازای هر نفر 10 درصد به بیمه بیکاری وی اضافه خواهد شد به شرط اینکه از حدال دستمزد همان سال کمتر باشد. قابل ذکر است شخصی که از مستمری جزئی دریافت می‌کند می‌تواند به طور هم‌زمان از بیمه بیکاری نیز استفاده نماید. حقوق بیمه بیکاری معمولاً تا پانزدهم هر ماه به حساب بیمه شده واریز خواخد شد اگر تا این تاریخ واریز نشد می‌توان از طریق شعب تأمین اجتماعی پیگیری نمود. حقوق بیمه بیکاری طبق شرایط زیر قطع خواهد شد:
– دریافت کننده بیمه بیکاری مجدد مشغول به کار شده باشد.
– بیمه شده از دریافت شغل مشابهی که قبلاً انجام می‌داده خودداری کند.
– بیمه شده بازنشستگی دریافت نماید و یا به طور کل از کار افتاده شود.
– هرگاه مدت زمان بیمه بیکاری بیمه شده به اتمام برسد بیمه بیکاری وی قطع خواهد شد.
– هرگاه بیمه شده بدون علت از شرکت در دوره‌های کارآموزی خودداری نماید.
– هرگاه بیمه شده فوت نماید.
نتیجه:
بیمه بیکاری فرصت مناسبی است تا هر فرد در زمان بیکاری بتواند دست کم گوشه‌ای از هزینه‌های زندگی خود راتأمین نماید. از مهمترین محاسن بیکاری این است که تمام مدت واریزی بیمه کاری جزو سوابق بیمه‌ای وی به حساب می‌آید. و با پرداخت حق بیمه بیکاری می‌تواند از تسهلات از کارافتادگی، مستمری و فوت استفاده نماید. در زمان نیاز جذب نیرو به واحدهای درخواست کننده نیروی کار، اولویت با کسانی است که دریافت کننده بیمه بیکاری هستند.
اگر فردی که بیمه بیکاری دریافت می‌کند مجدد به کار قبلی برگردد باید تمام مبلغی که تحت عنوان بیمه بیکاری دریافت نموده است را به سازمان تأمین اجتماعی بازگرداند. همچنین اگر مشخص شود که شخص به صورت ارادی ترک کار نموده است باید تمام مبلغ دریافتی را به سازمان بازگرداند.
